Het onverhulde zelf

Ik dacht dat ik moest geven om te mogen ontvangen.

In een eerdere post sprak ik over zelfonderzoek om antwoorden op de bekende waarom vragen te vinden. Dat heet met een mooi woord zelfreflectie. Als zolang als ik bewust kan nadenken, stel ik mijzelf vragen over het waarom der dingen. Doordat ik (net als zo ontiegelijk veel andere mensen) in een gezin opgroeide waar aan de kinderen niets geleerd werd over hoe je zelf-onderzoek kunt  doen en al helemaal niet werd voorgeleefd hoe je dat doet, probeerde ik het op eigen houtje. Dat heeft mij al die (nu bijna 55) jaren meer zorgen en problemen opgeleverd dan antwoorden. Zo open als ik als kind was, gretig om te leren, legde ik kwistig mijn vragen voor aan hen die in mijn ogen toch wel wat antwoorden moesten hebben. Veel van mijn vragen stuitten op onbegrip en afweer (door mij soms ook begrepen als afkeer). 

Antwoorden als:

• vraag toch niet steeds waarom
• nou daarom
• ja, dat weet ik ook allemaal niet
• stel toch niet van die moeilijke vragen
• waarom maak je je daar druk over, doen wij ook niet
• dat moet je niet voelen (of denken)
• ga toch iets leuks doen
• heb je niks beters te doen
• denken moet je aan een paard over laten, die heeft een groter hoofd
• omdat het nou eenmaal zo is
• niemand weet dat, dus hou er maar over op
• je maakt alles zo ingewikkeld
• breek jij daar je hoofd over
• gewoon niet denken, maar doen

En steeds meer koos ik ervoor om niet te vragen, om dieper in mijzelf te kijken of daar een antwoord te vinden is. Maar daar werd ik telkens in verwarring gebracht door al de conditioneringen die men er zo bekwaam ingegoten had en ik voor zoete koek aannam. Ik kwam maar niet door al die aangeleerde overtuigingen en filters, die in mijn onbewuste vastgeklonken zaten. Wat ik in mijn bewuste denkbrein dacht, stond (blijkt veel later) soms haaks op wat er in mijn onderbewuste vastgezet was. Daar reageert ook je lijf op met verwarring, lichamelijke klachten. Ondertussen verstreek er meer en meer tijd, deed ik levenservaringen op die mij soms enorm deden wankelen. Een tijd heb ik geheel niet gezocht naar antwoorden, ik voelde mij bevroren, haast versteend. Ik deed zo mijn best om 'net als anderen' te zijn, maar achter dat masker van je aanpassen aan de maatschappelijke en sociale orde schuilde pijn, leed en verdriet. 

Toen ik het helemaal niet meer wist, raakte ik in een burn-out. Hoewel mijn lijf niet eens volledig opgebrand was, was ik geestelijk niet meer geaard. Mijn ik, mijn zelf, zweefde ergens buiten mij en ik begreep niks van alles. Ik zocht hulp en vond deze bij diverse aanbieders die zichzelf een mooi stempel van deskundige gaven, want zij hadden immers geleerd voor hun vak. Dan worden je vragenlijstjes voorgelegd, en rekent een computerprogramma uit in welk vakje jij met je "problemen" hoort en hoppa, daar rolt een protocolletje uit de kast. 

Als jij nou precies doet wat wij je vertellen, dan kan alles weer "normaal" worden. Dagelijks oefeningetjes doen, lijstjes invullen, standaard vragen voor jezelf invullen en "ga maar lekker wandelen" waren zo een paar van de receptjes die aan de protocolletjes kleefden. Medicijnen heb ik nooit gebruikt, daar protesteert iets diep in mij enorm tegen. Ook een leuke was het aan anderen vragen wat die van mij dachten. En in een flink aantal gevallen kreeg ik sociaal wenselijke en lief bedoelde antwoorden, maar voelde het niet oprecht. Hoeveel mensen zijn werkelijk bereid echt te zeggen welke gedachten en gevoelens er in hen leven? Op mijn pad vond ik mensen die me zeiden "je bent zo zorgzaam" terwijl ze mijn grenzen negeerden en een balans in het contact ontbrak. 

...wat als iedereen zijn masker afdeed en zich Zelf toonde...

Veel heb ik van die mensen niet geleerd, behalve dan dat zij een indruk geven dat zij het beter weten, beter zijn (want ja, als je je voelde als ik, dan was je een patiënt of client en zij waren de gezonde, afstandelijke en wetende hulp-verlener). En tussentijds een enquête invullen om voor hen duidelijk te maken of ze goed scoorden (net als de sterretjes invullen bij een review). Ik heb me hevig verzet tegen die "one size fits all" aanpak. Dus toogde ik naar het alternatieve circuit. Die mensen zouden het toch moeten weten, dacht ik. 

Helaas, ook daar is enorm veel kaf onder het koren. En het koren vinden is als de spreekwoordelijke speld in de hooiberg. Aan de intenties lag het veelal niet, men was echt voornemens om mensen die hulp zoeken te helpen. Alleen jammer dat de hulp een zo kort effect heeft voor wie echt naar de wortel, de kern van de zaak wil, en niet genoegen neemt met symptoombehandelingen. 

En eerlijk is eerlijk, ik vond wel veel dingen die, weliswaar tijdelijk, wat rust konden geven. Yoga, mindfullness, satsangs, meditatie, ademhalingstechnieken, creatieve oefeningen, workshops van nee-ik-ben-geen-goeroe-maar-gedraag-mij-wel-zo mensen enz enz. Ik verslond veel spirituele en filosofische boeken, zelfhulpboeken en keek heel veel filmpjes over de mens, het brein, het ego, de zin van het bestaan enz.. Zoveel verschillende invalshoeken dat er zijn om naar het Zelf en het leven te kijken, man man daar had ik voorheen geen weet van. Een soort doolhof met vele moerassen en drijfzandplaatsen. Als je wilt, kun je je hele leven vullen met zoeken....daarbuiten, bij mensen die mooie spreuken en mantra's, een tooltje, een methode, een routine bieden (van alles, om maar niet het ego onder de loep te hoeven nemen).

Sommige mensen benoemen dit zoeken als het afpellen van een ui, laagje voor laagje dichter bij de kern komen. En in een zekere zin kun je dat zo zien. Maar als je het ego, de Mind, niet in ogenschouw neemt in dit pad, dan kun je het schudden en blijf je hangen in het pellen, en pellen, en pellen, en jezelf vertellen hoe goed je het doet. Ik kan er nu om lachen, maar eens zat ik er volledig in vast. Want al die methoden, rituelen, oefeningen en trucjes voeden ook je ego, de Mind. Als ik maar flink mijn best doe op al die dingen, dan komt alles goed. 

Het mooie van het leven is, dat leven zelf de beste leermeester is. Het leven werpt stenen op je pad. Je kunt er over struikelen en je behoorlijk bezeren. Maar je kunt ze ook eens goed observeren en het mooie ervan zien. Of met het beschouwen van een steen op je pad er opeens achter komen dat die pas op de plaats je de ruimte geeft "to stop and smell the roses". Lijden heeft een doel, dat kun je niet zien als je net je teen aan die steen op je pad gestoten hebt. Maar in "hindsight" kan de betekenis helder worden. 

En ook de afgelopen tijd is er weer veel helderder geworden. Om je te kunnen bespiegelen, jezelf zien voor wie je bent, heb je een goede spiegel nodig. Iets of iemand die je reflecteert. Voor mij is dat niet iemand die boekenwijsheid heeft, niet iemand die een diploma kan tonen voor opgedane kennis, ook niet iemand die goed is in symptomen te lijf gaan. Ik heb ontdekt dat ik mij het beste kan zien in de spiegel die voorgehouden wordt door iemand die hetzelfde doorvoeld heeft, ervaren heeft en werkelijk begrijpt wat ik doormaak, doorvoel, denk en voel. Iemand die weet hoe het "systeem genaamd mens" echt werkt en hoe je geregeerd kan worden door het ego, die zich schuilhoudt in het onbewuste (overgrote deel van je brein) en van daaruit het grootste deel van je leven, gedachten, emoties en handelen stuurt. Een behulpzame bespiegeling komt van diegene die dat ook kan herkennen bij de ander, niet vanuit feitenkennis, maar vanuit beleefde kennis. 

Ik ga steeds vaker en steeds meer 'zien' hoe de Mind werkt en hoe het mij in de greep probeert te krijgen, mij verleidt om mij te verliezen in een gedachte. Meer en meer ontdek ik welke overtuigingen het als grondslag heeft waarmee het Ego zich bevoegd voelt om mij te "beschermen", waarmee het zijn bestaansrecht in leven wil houden, zelf in leven wil blijven. 

Een tijdje geleden beluisterde ik een interview met psychiater Dr Iain McGilchrist over zijn boek "The Master and his Emissary" (de meester en de afgezant / leerling). Hij maakt daarin duidelijk welke verdeling er in je bewustzijn zit: Een deel wat in staat is alles te zien, in grote lijnen maar ook in detail en de samenhang daar tussen, en een deel wat gefocussed is op het onderscheiden van details, afzonderlijke elementen, maar niet in staat het geheel te zien. In zijn boek benoemt hij de rechter hersenhelft als Master en de linker hersenhelft als Emissary. Ikzelf denk dat de verdeling eerder is te maken tussen het bewuste, wat je dient, en het onbewuste (waarin het Ego als gedachtenconstruct huist) wat je in verwarring houdt. De afgezant/leerling mocht van de Meester eens waarnemen, maar was zo blij met wat hij kon, dat hij zichzelf voor meester is gaan aanzien (ego).

Misschien vind je het wat te pittige materie, maar voor mij wordt het stapje voor stapje helderder, waardoor ik in staat ben om het ego in actie te kunnen onderscheiden in mijn dagelijkse doen. Niet volcontinue en niet elke dag, maar hey, als je al zo lang zoekt en het voelt alsof je een slak bent die over gebroken glas beweegt, voelt het nu alsof ik een peuter ben die net voor het eerst is gaan staan, omvalt en toch hard lacht, omdat er mogelijkheden gezien worden.

Ik ga verder met mijn Zelf ontdekking, want wat zo lang bedekt is geweest, mag nu eens worden onthuld. Niet laagje voor laagje, maar door doen, door inzicht, met hulp van een medemens die wil, kan en durft te spiegelen. Dankjewel lieverd, je weet wel dat ik jou bedoel 😉