Een vrije wil

We worden puur geboren, volledig levend vanuit gevoel, want het brein is nog niet genoeg ontwikkeld om concepten te bevatten of aan te leren. Leren gaat in die eerste jaren puur op gevoel. Er is behoefte en verlangen naar basale dingen: voeding, veiligheid, gezien zijn enz. En alles wat dit prille leven doet is ervaren en leren van de ervaringen. 

Al snel leert het kind van de ouders, het gezin, de omgeving, wat wel of niet wenselijk is. Wat is goed en wat is fout. Het kind leert grenzen van wenselijkheid, maar ook leert het eigen grenzen aan te geven. Het leert oordelen: goed / fout, ja / nee en allerlei andere zgn. tegenstellingen. Veelal is "nee" als vertolking van een grens, het eerste woordje dat een kind uitspreekt en veelvuldig herhaalt. Wat moet je ook als je nog niet beschikt over woorden voor concepten die uitdrukken wat je wens is; maar wel beschikt over één simpel woord wat uitdrukt dat je iets niet wilt. Nee is m.i. de eerste volzin die een kind uitspreekt 😁.

Nee is een volledige zin

Om een beetje mee te kunnen komen in de huidige maatschappij, moet je over wat meer beschikken dan alleen voelen wat je wilt en nee zeggen tegen wat je niet wilt. En dat leren we vanaf geboorte doorlopend. Veel van het leren gebeurt door conditioneren: aan de ene kant leer je af datgene te doen wat pijn doet of kan doen en aan de andere kant leer je datgene aan wat beloning of plezier oplevert. En omdat de mens een sociaal wezen is, en er graag bij wil horen, geaccepteerd en goed genoeg bevonden wil worden, is de neiging om dat wat pijn oplevert te vermijden en dat wat plezier oplevert te herhalen. Let wel, plezier is niet hetzelfde als vreugde. Plezier is een gevoel dat wordt opgewekt door iets van buitenaf, je hebt ergens plezier door, van of mee. Vreugde heeft geen aanleiding nodig, het is wat je in wezen al bent.

Er schijnen meerdere methoden van conditioneren te bestaan. Je kunt op verschillende manieren overtuigingen, gedrag en verlangen aanleren. 

Wat is het Klassieke Conditioneren = het leren van een voorwaardelijke reactie (zie onderzoeken van Russische fysioloog Ivan Pavlov). Als de voorwaarde (omstandigheden / gebeurtenis) aanwezig is, volgt de reactie als vanzelf. 

Deze leermethode (combinatie van 2 prikkels voorwaardelijk/onvoorwaardelijk) kan op veel manieren voorkomen:

• directe ervaring
  (als ik mijn hand in het vuur houdt, wordt het warm en kan het pijn doen)
• observeren
  (als de mens voor mij in een plas stapt en z'n schoen wordt nat, doe ik een stap opzij)
• delen van informatie
  (ik leer van de ervaring die een ander met mij deelt)
• deduceren
  (conclusies uit eerder opgedane kennis toepassen op andere gebieden/situaties)

Niemand is niet-geconditioneerd, oftewel we zijn allemaal geconditioneerd. En alles wat daarmee geleerd wordt zit vastgespijkerd in je lijf en in je brein. Door herhaling slijt het in als een patroon. We weten uiteindelijk niet beter, we zijn niet meer in staat voorbij dat aangeleerde patroon te kijken naar wat vanuit je zelf wil stromen. Kun je er eigenlijk wel aan voorbij, aan dat goed en fout, dat wat gewenst is en wat niet gewenst is? 

Om weer een open mind te 'krijgen', is durf nodig; durf om te twijfelen, om dingen in twijfel te trekken. Om zelf te denken en niet een aangeleerd denken eindeloos te herhalen. Net als de natuur (waar wij deel van uitmaken) is alles in dit leven van voorbijgaande aard. Je lichaam wordt geboren, takelt langzaam af en sterft. Daartussen word je brein gevuld met gedachten, zoals wolken de lucht vullen. En heb je een rijkdom aan uiteenlopende ervaringen. Niets van dat al kun je vasthouden voor altijd, het komt en gaat en maakt plaats voor het nieuwe. Maar eigenzinnig als de mens is, heeft hij/zij zich aangeleerd om een gedachte vast te klampen, te geloven en er een ingebed patroon van te maken door het telkens opnieuw te bekijken en ervaren. Als je hoofd vol zit met van alles wat je vast probeert te houden, waarvan je overtuigd bent dat het waar moet zijn, is er minder ruimte voor het nieuwe.

Alles gaat voorbij, niets is blijvend

Ik ben een ster in vasthouden van (sommige) gedachten, en menigeen heb ik laten inslijten tot een patroon. Patronen die niet persé mij plezier brengen, maar mij de illusie voorhouden aanvaardbaar en goed genoeg te zijn als ik mij aan de condities houd. Ergens heel lang geleden (vanuit de tijd dat ik nog nauwelijks woorden noch concepten kende) ben ik blijkbaar gaan geloven dat ik dat moet, dat zijn wat men verwacht. En wat er niet bijpast of je afkeur oplevert, druk je weg, als een bal onder water. En omdat het zonder veel woorden of informatie geleerd werd, is het een patroon geworden gebaseerd op gevoel. 

Toch heb ik altijd wel twijfel gehad, in van alles, maar niet ten aanzien van mijn gedachten en patronen. Ik geloofde simpelweg dat ik niet goed genoeg ben, dat ik dienstbaar moet zijn. Niet in het bewuste deel (is slechts 5%) van mijn brein, maar in dat deel wat onbewust is (95% dus) en waar alle ingesleten patronen zijn opgeslagen. Terwijl ik mijzelf in de spiegel kon aankijken en als een mantra herhalen "ik ben waardevol", was er ergens in het onderbewuste een tegengestelde overtuiging vastgeklonken. 

Nu kan ik er woorden aan geven, maar dat is lang niet zo geweest. Ik voelde me rot en begreep niet waarom. Ik deed toch alles volgens de regeltjes (nou ja veel dan), en toch...
Of: ik dacht het ene, maar voelde het andere. Daardoor ging ik steeds meer op mijn tenen lopen, wist niet wat ik wilde en overleefde. Voelen werd meer en meer op de achtergrond geschoven, alsof het onderbewuste mij getraind had niet meer in voelen te geloven. 

In wezen ben ik nog het merendeel van de tijd in een overleefstand, als vanzelf. Het is alsof je buitenste binnen leeft: de buitenwereld is de drijvende kracht. Dan stem je af op wat er om je heen gebeurt en je lijf en denken reageren. Een reactief leven, heen en weer geslingerd tussen prikkels van buiten en wat je onderbewuste je voorkauwt. En je rot voelen blijft on(be)grijpbaar, omdat voelen niet begrepen en beluisterd wordt.

Maar hopelijk niet te lang meer, want ik ben begonnen aan een omkering van binnen naar buiten: mijn innerlijk, mijn wezen IS de drijvende kracht. Nu nog even de Mind op zijn juiste plek zetten en dan responsief leven. Het is een keuze, uit vrije wil, net als het (eerlijk, echt waar) een keuze was om het toentertijd anders te geloven en ervaren. En dan, en dan....gaat levensenergie weer stromen....of is het rennen? 

Mocht je af ten toe denken: die valt wel eens in herhaling... dat klopt. Dat is ook een methode van leren: inslijten. 

Volgende keer: de criticus onder de loep.